Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή χαρακτηρίζεται από επίμονο, ελεύθερα διακυμαινόμενο άγχος και από ένα πλήθος ποικίλων οργανικών αντιδράσεων, όπως τρεμούλα, νευρικότητα, ταχυκαρδία, αρρυθμίες, προκάρδιο άλγος, διακυμάνσεις στην αρτηριακή πίεση, ένταση, ιδρώτας, ελαφριά ζάλη, φόβος, ευερεθιστότητα. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής είναι ένα μη ρεαλιστικό ή υπερβολικό άγχος, το οποίο είναι διάχυτο, χρόνιο. Το άγχος είναι δύσκολο να ελεγχθεί, προκαλεί υποκειμενική δυσφορία και ελλείμματα σε σημαντικές πτυχές της ζωής του ατόμου. Στη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή εμφανίζονται συχνά ήπια συμπτώματα μελαγχολίας, ενώ οι δυσκολίες στον κοινωνικό χώρο είναι και αυτές μικρές. Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή εμφανίζεται πιο συχνά στις γυναίκες με αναλογία 2:1.
Είναι γενικά παραδεκτό ότι οι γνωσιακές πλευρές του άγχους αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά της κλινικής εικόνας των ασθενών με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, οι οποίοι αναφέρονται στην ανησυχία τους για γεγονότα που έχουν μικρές πιθανότητες να συμβούν. Η διαφορά της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής από άλλες διαταραχές άγχους βρίσκεται στο γεγονός ότι στην πρώτη περίπτωση το άγχος προκαλείται από ένα ευρύ φάσμα ερεθισμάτων και καταστάσεων ζωής. Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι: (α) οι σκέψεις του ατόμου τείνουν να έχουν καταστροφικό, υπεργενικευμένο και απόλυτο χαρακτήρα σε θέματα που αφορούν το παρελθόν ή/και το μέλλον, (β) οι προσωπικοί του κανόνες είναι συχνά ακραίοι και άκαμπτοι και (γ) τα κύρια θέματα ανησυχίας του ατόμου έχουν σχέση με προσωπική αποτυχία, τελειότητα,κριτική, απόρριψη, αμηχανία και έλλειψη ελέγχου.
Η έννοια που συνδέεται άμεσα με τις διαταραχές άγχους γενικά και με τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή ειδικότερα, είναι η απειλή. Χρησιμοποιώντας αμιγώς γνωσιακούς όρους, θα λέγαμε ότι στη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή η αντιλαμβανόμενη απειλή είναι συνεχής, η έδρα απειλής είναι απροσδιόριστη ενώ ο στόχος της απειλής είναι ο εαυτός γενικά. Την αγχογενή γνωσιακή τριάδα συνθέτουν η αντίληψη ενός ευάλωτου εαυτού σε συνδυασμό με την αντίληψη ενός απειλητικού κόσμου και ενός μέλλοντος απρόβλεπτου.
Χρησιμοποιώντας συμπεριφορικές τεχνικές, τα συμπτώματα ανακουφίζονται άμεσα και έτσι ο θεραπευόμενος βιώνει τις πρώτες βελτιώσεις. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στη συστηματική απευαισθητοποίηση και στην έκθεση. Ένα παράδειγμα συστηματικής απευαισθητοποίησης είναι αρχικά η ιεράρχηση των αγχογόνων καταστάσεων που βιώνει ένα άτομο με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή όταν πρόκειται να πάει να πάει στον κινηματογράφο και η βήμα προς βήμα έκθεσή του από το λιγότερο στο περισσότερο αγχογόνο. Η έκθεση στο αγχογόνο ερέθισμα πρέπει να είναι προοδευτική, επαναλαμβανόμενη, παρατεταμένη και πλήρης. Πρόκειται για ένα πείραμα όπου ο θεραπευόμενος θα επιβεβαιώσει ή θα απορρίψει όσα σκέφτεται.
